Alles over grenzen: weg met dat schuldgevoel

“Als ik mijn grenzen aangeef, dan voel ik me schuldig”. Herkenbaar? Voor mij: story of my life. Maar ik ben nu inmiddels een tijdje – en wat rimpels – verder en ik kan niet wachten om erover te schrijven.

Grenzen herkennen en stellen – het was de afgelopen jaren een van de grootste thema’s voor mij. Als klein meisje verlangde ik altijd al naar harmonie. Als de mensen om mij heen blij en tevreden waren, voelde ik me rustig. Maar bij onenigheid of conflicten, paste ik mij aan of maakte mezelf onzichtbaar. ‘Nee’ zeggen deed ik bijna niet, daarmee zou de ander wel eens gekwetst of boos kunnen worden. Het was een manier om mezelf te beschermen – en ja, het zit ook gewoon in mijn karakter. Een kwaliteit, maar ook een valkuil.

Hoe weet ik wat mijn grenzen zijn?

Om te weten wanneer iemand een grens over gaat, moet je dat eerst kunnen voelen. Ook al zou je aan de universiteit cum laude kunnen afstuderen op grenzen: dan nog kan het gebeuren dat je je eigen grenzen over gaat. Grenzen ervaren heeft weinig te maken met kennis of verstand. Grenzen kun je voelen. En gevoelens uiten zich in je lijf: bij je hartstreek, buik of schouders. Op het moment dat een ander of jijzelf je grens ‘aantikt’ geeft je lichaam een signaal. Zolang het ‘oke’ is voel je rust, ontspanning, ruimte, veiligheid. Op een grens slaat je lichaam alarm: ik word bijvoorbeeld alert, ik voel negatieve spanning of onrust. Laat maar eens iemand langzaam op je aflopen. Je kunt precies aangeven waar voor jou de grens ligt tussen een prettige afstand en ongemakkelijke nabijheid. Je voelt letterlijk wanneer de ander jouw grens overschrijdt. Zo leerde ik hiermee oefenen. En oefenen. En oefenen.

Angst om de ander teleur te stellen

Ik heb mezelf vaak afgevraagd hoe ik meer kan leren om ‘nee’ te zeggen en voor mezelf kan opkomen. Toen mij dit na jaren nog steeds bezig hield, wist ik dat die ‘hoe’ vraag weinig zin meer had. Het vraagstuk zit niet zozeer in: HOE je NEE zegt. Het vraagstuk zit in het feit WAAROM het niet lukt. Is het angst voor afwijzing? Angst om de ander teleur te stellen? Of een behoefte aan waardering? Of misschien wil je geen ‘ouwe zeur’ worden gevonden. Deze angsten zorgen ervoor dat je problemen met grenzen krijgt. Toen ik met dit zelfonderzoek begon kwam ik erachter dat ik onbewust allerlei gedachten en overtuigingen had die ‘nee’ zeggen moeilijk maken (hé daar heb je die innerlijke criticus weer–>check hierover mijn vorige blog!).

– ‘Ik moet leuk gevonden worden’
– ‘Ik mag anderen niet teleurstellen’
– ‘Ik ben verantwoordelijk voor andermans geluk’
– ‘Als ik nee zeg, zal de ander mij afwijzen’

Als je dus wel een keer ‘nee’ zegt, voel je je automatisch schuldig! Waarom? Omdat je gelooft in die – onware – gedachten. Om aan je grenzen te werken, moet je dus eerst een stap dieper gaan en jezelf afvragen waarom je het zo moeilijk vindt. Je zult erachter komen dat dit oude ‘kinderlijke’ gedachten zijn. Als kind lijken deze gedachten logisch, het houdt je op je plek. Nu je ouder bent, mag je deze drijfveren best onderzoeken en – heel belangrijk – tegenspreken. Je kunt namelijk niet iedereen tevreden houden, en dat hoeft ook niet. Wat een heerlijke gedachte is dat. En als de ander je afwijst omdat jij een grens stelt? Vraag je dan eens af of dit een ‘gezonde’ relatie is.

Het belang van grenzen: ze vormen je identiteit 

Grenzen vormen een essentieel onderdeel van je identiteit. Als je geen grenzen stelt, is voor jou en voor anderen niet duidelijk wie je bent en wat je wilt. Je kunt jezelf hierdoor verliezen. Toen ik op dit dieptepunt kwam, heb ik hulp gezocht. Ik besloot dat ik zo niet verder wilde. Ik nam een time out. Van alles. Van iedereen. Ik kwam erachter dat ik een inhaalslag moest maken als het om grenzen ging, ik moest ze ontwikkelen, respecteren en aangeven. Ik leerde om mezelf en mijn behoeften belangrijk genoeg te gaan vinden.

Als je twijfelt tussen ‘ja’ en ‘nee’: vraag dan jezelf eens af…

Heb ik hier echt wel tijd voor? Wil ik hier mijn aandacht aan besteden? Houd ik nog wel tijd voor ontspanning over?
Doe ik dit omdat ik ‘ja’ wil zeggen, of omdat ik bang ben dat ‘nee’ niet geaccepteerd wordt?

Pas als je ‘nee’ kunt zeggen, krijgt je ‘ja’ waarde. Je doet dan namelijk iets uit ‘vrije wil’ in plaats van plichtsgevoel of druk van buitenaf.

Ja zeggen tegen je eigen behoeften is te leren. Luisteren naar eigen gevoelens is te leren. Sterker nog: een kind van vijf jaar kan het (ask me all about it)! Grenzen aangeven kan iedereen dus ook leren.