Toen ik laatst aan iemand vroeg waar ze nog eens een blog over zou willen lezen zei ze: ‘Hoe ga ik nou om met weerstand? Ik weet niet wat ik moet zeggen en klap dicht’. Deze woorden raakten me en voelden tegelijk zo herkenbaar.

Als klein meisje vond ik het lastig om me te verweren. Oftewel: voor mezelf op te komen. Dichtklappen en terugtrekken was mijn automatische afweer. Maar is dit – nu ik volwassen ben – nog wel wel effectief? En waar komt weerstand überhaupt vandaan? Deze inzichten helpen mij vandaag de dag nog om in plaats van mezelf terug te trekken, bewust te kiezen voor: verbinding.

Weerstand van de ander heeft een reden

En de reden heeft meestal niets met jou te maken, maar alles met de zorgen die de ander voelt en de angsten die hij heeft. Dit inzicht helpt mij om met minder schrammen door kwetsende opmerkingen of weerstand heen te komen. En het helpt mij zelfs tot gesprekken die leiden tot begrip en compassie. Mensen zijn namelijk niet negatief zonder reden. Ze reageren vaak zo omdat ze gehoord willen worden of bang zijn om iets te verliezen. Onderzoek wat de angst is – en je kijkt ineens dwars door die opmerkingen heen.

De boodschap achter de boodschap

Ik probeer tegenwoordig vaak de volgende vraag te stellen: “Ik hoor wat je zegt, maar waar komt de lading vandaan?” Hierdoor verschuift de focus van de inhoud van het gesprek naar het gevoel erachter. Vaak dragen mensen een rugzak bomvol ongehoorde frustratie met zich mee. Door deze vraag te stellen komt de echte emotie op tafel, de boodschap achter de boodschap. Je krijgt met deze vraag niet alleen inzicht in de pijnpunten, maar – als je doorvraagt – ook in wat de ander nodig heeft om zich echt gehoord te voelen. Dat is namelijk waar het naar mijn idee om gaat. Weerstand is een schreeuw om begrip. Want wat er vaak achter zit is kwetsbaarheid. Een paar voorbeelden:

• Iemand is negatief omdat hij aan zichzelf wil bewijzen dat hij waardevol is.
• Misschien haalt iemand je naar beneden omdat hij zich gepasseerd en niet betrokken voelt.
• Wellicht is iemand bang voor verandering, omdat degene de impact niet kan overzien.

Niet pushen, maar zien en horen

Mensen hebben even erkenning nodig in hun kritische vragen, twijfels en frustraties. Pas wanneer ze die erkenning – en dan bedoel ik oprechte erkenning – krijgen, staan ze open voor andere perspectieven dan alleen die van zichzelf. Als je met weerstand te maken krijgt – op werk, in je relatie of je team – zegt misschien je oerinstinct om nog harder te pushen. Ik zeg niet doen. Waarom? Het zorgt er niet voor dat de ander gaat veranderen. Begrip tonen is bewezen effectief als je mensen intrinsiek wilt motiveren. Genoeg mensen vinden dit maar soft gedoe – maar geloof me – probeer het eens.

Wanneer je boven tafel hebt wat de grootste zorg en dus diepste angst van de ander is kun je kijken of die ander ook mogelijkheden ziet om anders met de situatie om te gaan. Hoe? Door bijvoorbeeld de ander zijn of haar verlangens te laten benoemen. Achter elke weerstand zit namelijk een verlangen. Dit is een wet die altijd opgaat.

Kies voor de relatie in plaats van voor je gelijk

Maar zelfs al heb je wel gelijk, wat doe je als die ander het je niet geeft? Je kunt op dat moment er hooguit voor kiezen om elkaar te begrijpen. Het accent verschuift op deze manier naar de kwaliteit van de relatie. Kies je dus voor je gelijk of voor verbinding? Waarom zou je doordrammen als je daarmee een (goede) relatie ondermijnt. In zo’n  situatie is het vaak beter het erover eens te zijn dat je beiden van mening verschilt, en dat is oké.

Werk aan je eigen zelfvertrouwen

En wat betreft dat dichtklappen en terugtrekken: ik heb geleerd om dit effect op mij te herkennen en daarna te benoemen. Dat is ook een manier om de verbinding met de ander te herstellen. Het gaat mij steeds makkelijker af naar mate ik meer zelfvertrouwen kreeg. Hier heb ik – niet geheel toevallig – ook een blog over geschreven ;-).

‘Ik weet niet meer hoe ik iets moet zeggen, want jij schiet om het minste of geringste in de verdediging’. ‘Nee hoor; jij vat tegenwoordig alles op als een verwijt, ik loop op eieren’. Herken je er iets in? Ja? Lees dan verder!

Het krijgen van kritiek is niet makkelijk; je wordt aangesproken op gedrag dat voor de ander niet oké is – zo legt de Van Dale dit uit. Ik voelde mij vaak veroordeeld als ik kritiek kreeg, ook als het niet eens verwijtend was. ‘Houd alsjeblieft op met praten’, dacht ik. ‘Ik wil het niet meer horen. Verdere uitleg niet nodig. Bedankt’. Het enige wat ik dacht te horen was ‘ik ben niet goed genoeg’. Nu weet ik dat dat vooral te maken had met mijn onzekerheid en mijn eigen gedachten over mezelf. Daarom gaan we onszelf verdedigen of rennen we – soms letterlijk – weg. Het zorgde ervoor dat ik meer in mijn schulp kroop en daarna minder durfde. Dit patroon doorbreken is lastig, maar niet onmogelijk. Het begint – alweer – met zelfinzicht :-).

Kritiek ombuigen naar feedback

Kritiek uiten op een liefdevolle manier is niet makkelijk – sterker nog – helaas komt het er vaak uit als ‘koeienstront’. In kritiek zit namelijk vaak een oordeel of een verwijt. Zeker als we moe zijn of snakken naar een goede kop koffie. Maar wist je dat een verwijt eigenlijk een negatief verpakte wens is? Een verborgen verlangen zoals iemand zich eigenlijk graag wil voelen of de dingen graag ziet gebeuren. Er zit dus altijd een behoefte achter. Probeer die eens te achterhalen. Welke wens zit er achter de kritiek die je krijgt of geeft? Praat dus in wensen en formuleer ze in plaats van: ‘Jij komt ook altijd te laat’ of ‘Jij denkt ook alleen maar aan jezelf’, als: ‘Ik zou graag willen dat je op tijd komt’ of ‘ik vind het fijn als we meer tijd samen doorbrengen’. Dan wordt kritiek ineens feedback – opbouwend en gericht op het versterken van de relatie. Enne…het erkennen van de wensen of zorgen van de ander heeft meer waarde dan dat je deze direct op moet lossen. Met wederzijds begrip kom je al een heel eind.

Kritiek als persoonlijke aanval

Interessant hè dat kritiek vaak voelt als een aanval op je persoon. Hoe komt dat toch? Dan voelen de opmerkingen over bijvoorbeeld mijn schrijfstijl of schoonmaakkunsten als kritiek op mijn hele zelf, op wie ik ben. Maar – welke reactie het ook oplevert – het heeft natuurlijk alles te maken met mijn eigen ego en onzekerheid. Het is moeilijk om datgene wat je doet te scheiden van wie je bènt. Je bent namelijk niet wat je doet. Duw je kritiek weg omdat je overtuigd wilt zijn van je eigen gelijk? Of laat je het binnen als een totale afkeuring van je hele zijn? Beide reacties zijn naar mijn idee onterecht. Uitvergroten en opblazen van kritiek: we kennen het allemaal. Bedenk dat kritiek van een collega of je partner niet in 1e instantie iets over jou als persoon zegt maar vooral over het verlangen of de zorgen die de ander heeft.

Kritiek als bron van groei

Hoe moeilijk het ook is en hoe makkelijk dat ook klinkt, probeer kritiek te zien als gratis feedback om van te leren – een cadeautje dus. Of nog beter: zie kritiek als de bron van groei. Je zult zien dat iemand dan veel meer open staat voor wat je zegt als je kritiek opbouwend en niet veroordelend brengt – weg dus met die ‘koeienstront’. Uiteindelijk gaat het erom dat je de kritiek filtert en door je eigen trechter haalt. Alleen de kritiek die je kunt gebruiken komt door de trechter heen. Luister, laat het bezinken en denk erover na. Kom er desnoods de volgende dag op terug.

Kritiek ombuigen betekent ook dat je de kritiek op jezelf loslaat

Ieder mens maakt weleens fouten of pakt dingen onhandig aan – en dat is oké. Wat ik in een eerdere blog overemotionele volwassenheid schreef: omarm je imperfecties. Probeer in plaats van te denken dat je niet deugt of dat je niet goed genoeg bent (dàg innerlijke criticus), te leren uit de kritiek die je krijgt. Probeer je bewust te worden van je emoties naar aanleiding van kritiek en kijk hiernaar zonder jezelf te veroordelen. Ik heb zelf de neiging om mijn eigen grootste criticus te zijn. Wanneer we onze zelfkritiek loslaten dan creëren we ruimte om van onszelf te houden. Wat niet betekent dat mensen je niet meer zullen bekritiseren, maar het zal je veel minder diep raken.

Heb jij voorbeelden hoe je met kritiek omgaat? Of hoe je hiervan hebt geleerd? Laat het me gerust weten.